متابولیسم داروها(دكتر مرتضي ثميني
متابولیسم مکانیسم اصلی خاتمه دهنده به اثر دارو است. در بیشتر موارد، سرعت متابولیسم دارو عامل تعیین کننده اصلی برای مدت اثر و شدت اثر دارو است. تقریبا همه داروهایی که محتمل متابولیسم می شوند تبدیل به محصولاتی (متابولیت‌هائی) می شوند که از لحاظ فارماکولوژیک کمتر فعال و قطبی تر از ترکیب مادر هستند. بنابراین متابولیسم نه تنها فعالیت فارماکولوژیک را برای اکثر داروها کم کرده یا از بین می برد بلکه قطبیت دارو را افزایش داده (حلالیت در چربی را کم می کند) و باعث می شود که متابولیت‌ها با سرعت بیشتری از کلیه دفع شوند زیرا باز جذب از لوله‌های کلیوی کم می شود. علاوه بر این، هر چه دارو بیشتر بصورت یونیزه باشد، به احتمال زیاد با یکی از مکانیسم‌های ترشحی فعال آنیون یا کاتین که در سلولهای لوله‌های پروگزیمال کلیوی وجود دارند، دفع خواهند شد قبلا تصور می شد که همه متابولیتهای دارویی نسبت به داروی مادر غیر فعال تر می باشند ولی مشخص شده که استثناهایی وجود دارد. پیش دارو (prodrug)به ترکیبی اطلاق می شود که خودش فعالیت بیولوژیکی ندارد ولی امروزه در بدن پس ازمتابولیزه شدن یک ماده فعال از لحاظ فارماکولوژیک ایجاد می کند. بعنوان مثال، داروی ضد سرطانی بنام سیکلوفسفامید از لحاظ بیولوژیکی خنثی است ولی در بدن (عمدتا کبد) به یک داروی ضد سرطان فعال تبدیل می شود. بعضی از ترکیبات در بدن توسط آنزیم‌ها به محصولات سمی تبدیل می شوند. بعنوان مثال استامینوفن و مواد سرطان زا مثل بنزو (a)پیرن که در دود سیگار وجود دارد در بدن تبدیل به مواد سمی می شوند. سرعت ناپدید شدن یک دارو از بدن تابعی از سرعت متابولیسم و سرعت دفع (عمدتا از کلیه و کبد) می باشد. مقیاس ناپدید شدن دارو از بدن، نیمه عمر ((t 1 گفته می شود که زمان لازم برای نصف شدن غلظت دارو در بخش معینی از بدن (مثل پلاسما) است. دانستن نیمه عمر یک دارو نه تنها ما را قادر می کند که زمان حذف دارو از بدن را بدانیم بلکه برای برقراری برنامه دوزاژ در محدوده درمانی سودمند است.